"Jendea halako egoera latzetan hiltzea saihestu behar dugu"

20 bat urte daramatza trafiko arduratsuaz kontzientziatzeko lanetan, eta ez du bazterrera egiteko asmorik. Rosa Trinidad durangarra trafiko istripuen eta bide indarkeriaren kontrako mugimenduko aktibista ezaguna da, Stop Bide Indarkeria elkarteko presidentea. Enaitz semeari gertaturikoaren harira hasi zen militatzen, berak bizitako samina eta injustizia beste inork senti ez dezan lanean. 

20 urtean, trafiko istripuek behera egin dutela diote datuek. Zelan baloratzen duzu bilakaera?
Joera egokia da, baina ezin dugu horregaz konformatu. 2024an 37 lagun hil ziren Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako errepideetan. 37 hildako dira, eta behin betiko apurtuta geratutako 37 familia daude horien atzean. Gainera, ziur nago heriotza horietako ugari saihestu egin zitekeela. 

Zuk kontzeptu bi bereizten dituzu trafiko istripuei dagokienez: istripuak eta bide indarkeria. Zein da aldea?
Istripu bat kontrolatzea ezinezkoa den zerbaitek, saihestu ezina den zerbaitek, eragindakoa izaten da. Kasu horien kontra borrokatzea gatxa da, eta ezinezkoa izango litzateke kontagailua zeroan mantentzea. Baina, bide indarkeriari dagokionez, bai, eta lan egin behar dugu kontagailua zeroan mantentzeko. Izan ere, bide indarkeria jokabide ardurabakoek eta horien eraginez sortzen diren egoerek eta heriotzek osaturiko multzoa da. Eta horiek bai, horiek saihestu daitezkeen egoerak dira, eta, horrenbestez, bide indarkeria dira. Gidatzea ardura asko eskatzen duen jarduera da. Hori barneratu eta kontzientzia hartu behar dugu. 

Gidarion jokabide ardurabakoen artean, zeintzuk aipatuko zenituzke?
Gaur egun, telefono mugikorraren erabilera goraka doa gidarien artean. Datuek horixe diote eta egoera horiek eguneroko kontua dira, kalean zein errepidean. Iruditzen zait jendea ez dela konturatzen une bakar batean despistatzeak zer egoera ekarri dezakeen. Telefonorik barik bizi izan gara urteetan, eta ez zen behar. Orain, ostera, zergaitik bai? Telefonoaren erabilera guztiz debekatuta egon beharko litzateke gidatzen gaudenean. Zer lortzen duzu whatsapp bat bidalita? Urgentziazko dei bat egin behar baduzu, bide bazterrean geratu zaitezke. Gelditu eta deitu. Baina, jakina, diodan hori gizartearen kontra doa, orain geratu barik bizi gara eta, batetik bestera, arrapaladan. Gainera, politikariek koldar jokatzen dute sarri, ez dute errotik aldaketarik egiten, horiek guztiak arautzeak ez dakar-eta botorik.   

Alkoholaren lege berria ate joka dago. Zer deritzozu lege proiektuari?
Iaz esan zuten legea indarrean sartuko zutela, baina zertan ibili dira denbora horretan? Tarte horretan, jende asko hil da errepidean. Alkoholaren baimendutako mugez eztabaidatzen dugunean ezin dugu "zero koma ez dakit zenbat" alkohol kantitateri buruz berba egin. Baimendutako alkohol maila zero izan behar da. Jatetxe batera bazkaltzera noala? Ura eskatuko dut, edo freskagarri bat, edo 0,0 graduko garagardoa. Bestela, alkohola edanda, beste batzuen bizia ere egongo zara arriskuan ipintzen, eta ez duzu eskubiderik horretarako. Legea ezartzen bada, gutxienez, zigorra ezarriko da. Jendeak bere joerari eutsi diezaioke, baina zigorra ordaindu egin beharko du. Eragin dezakegun mina aintzat hartu barik, zigorrari beldurra diogulako ez ditugu arauak hausten, eta horixe da tristeena. 

Puntukako gidabaimena ere halantxik jaio zen. 
Bai, gogoan daukat jendeak legea kritikatu zuela, etekin ekonomikoa lortzeko asmoa zegoelakoan. Baina ondo gidatzen badugu, behar den moduan eta arduraz, ez diegu beldurrik izango isunei. Zein da gure kezka, orduan? Isuna. Puntukako karnetak asko jaitsiarazi zuen istripu kopurua. Lan handia egin du.

Trafiko arduratsuaren aldeko borrokan aktibista erreferenteetariko bat zaitugu. 
Enaitz semea harrapatu eta hil zuenak kalte ordainak eskatu zizkigunean hasi nintzen honegaz guztiagaz lanean, duela ia 20 urte. Enaitz 2004an hil zen, eta semea autoz eta arau-hauste ugari eginda hil zuenak auzibideak hasi zituen gure kontra, 2006an. Enaitzi bota gura izan zioten gertaturikoaren errua. Horrenbestez, hori guzti hori hain injustua zela ikusita, epaitegiek babesten ez gintuztela ikusita, borroka egitea erabaki nuen, gauzak aldatzeko. Izan ere, aukera bi nituen: borrokatzea edo hondoratzea. Eta borroka egitea erabaki nuen, halakorik berriro ere beste inori ez gertatzeko. 

Esapide ezagun batek honako hau dio: "Pertsonala politikoa da". Zure kasua ere hori da?
Bai, baietz iruditzen zait, nire kasua ere horrelakoa dela. Izan ere, nire bizitza da. 17 urteko semea kendu zidaten, proiektuz eta ilusioz beteriko gazte bat. Bizia kendu zioten semeari, eta hori guzti hori, zergaitik? Ardurabako itzel bati nahieran gidatzeko gogoa eman ziolako. Ez da justua. Legelariek ezin dute ezikusiarena egin halako egoeren aurrean. Ezin da hain gatxa izan erreforma juridikoak egitea. Maite duzun baten bat hil duenari zigorra ezartzea ez da mendeku kontua, justizia kontua baino, bere ardurabakokeriagaitik hainbat lagunen bizitza hondatu duelako. Beraz, borrokatu egin behar dugu legeak aldatzeko. Jendea halako egoera lazgarrietan hiltzea saihestu behar dugu.