Isilaraziak XVII

Joan den azaroaren 22an, Ricardo Gutiérrez Abascalen (ezizenez, Juan de la Encina) errautsak ekarri ziren Mexikotik Garaira. Ekitaldi honetan parte hartu genuenok argi utzi genuen zeinen garrantzitsua izan den Zubiaurre familiak Garairen eta Durangaldearen alde egin duen lana, kulturari dagokionez. Valentin Zubiaurre aitarengandik hasita (errege kaperako musikaria), Valentin eta Ramón anaiei jarraituta (aski ezagunak dira haien artelanak), Pilar de Zubiaurrerengana iritsi arte. Baina hauen guztien artean, agian, ezezagunena Pilar bera da. Hasieran aipatu dugun Juan de la Encinaren emaztea izan zena. Pilar alaba, arreba, emaztea, laguna, ama izan zen, egia da, baina ez zen hori bakarrik izan. Pilar idazlea, artista, aktibista, arte kritikaria, martxantea, feminista… izan zen. 

1884an jaio zen, Garain, baina Madrilen eman zituen urte asko. Bertan, garaiko kulturaren pertsonaia garrantzitsu bihurtu zen Pilar, izan ere, bilera intelektualak antolatzen zituen bere etxean. Hauetan parte hartzen zutenen artean zeuden, hala nola Manuel de Falla, José Ortega y Gasset eta Diego Rivera artista eta intelektualak. Hain ezagunak egin ziren bilera hauek ze, “Zubiaurretarren larunbatak” bezala ezagutzen zirela kapitalean. Valentín eta Ramón ere bertan egoten ziren, baina hauen komunikatzeko zailtasunak zirela-eta (gorrak ziren), ziur asko Pilarren laguntza izango zuten anaiak Madrilgo bizitza kulturalean sartzeko. 

Emakumeen eskubideen aldeko borrokalari bezala ere kontsideratu dezakegu Pilar. Londresetik heltzen ziren lehen ideia feministen alde egin zuen. Lyceum Club Femeninoaren sorreran parte hartu zuen, Bretaña Handiko Hirian sortu zenaren oinordea. Bertan, emakumeen interesak defenditzen ziren, eta, aldi berean, topaleku bat ematen zieten, emakumeen hezkuntza, kultura eta lanbide garapena sustatzen zen eta gizarte-ekintzak antolatzen ziren. Pilarrekin batera aritu ziren Victoria Kent, María de Maeztu, Clara Campoamor eta beste hainbeste emakume.

Bizitza kultural hau alde batera utzi behar izan zuen gerra zibila piztu zenean, eta senarrarekin eta Leopoldo semearekin Mexikora herbesteratu ziren. Baina ez zuen inoiz Garairekin harremanik galdu, eta urte askoren ostean bere sorterrira bueltatu zen zenbaitetan. Herriko batzuek oraindik akorduan dute Pilarrek sutondoan kontatzen zizkien kontuak. Nik ere egon nahiko nuke emakume handi horren etxeko sutondoan bere bizitza ikaragarri horren hitzak entzuten. Ahotsa ematen.

ANBOTOKIDE izatea gure komunitatearen parte izatea da, euskararen erabilera sustatzea eta herrigintzaren aktibazioan pausoak ematea.


EGIN ZAITEZ KIDE!