Iaz errugbiak 200 urte bete bazituen ere, hamarkada askotan, errugbiaren matxismo tradizionalak baztertu egin zuen emakumeak zelaian egotea. Hasieratik, arduradunek eta agintariek uste zuten kirol hau gogorregia zela andreentzat. Hala ere, neskak 1970eko hamarkadan agertu ziren eta, gizonezkoek serio hartzen ez zituzten arren, klubak sortu ziren hastapen horietan Britainia Handian.
1980ko hamarkadan, errugbian aritu nahi zuen zen neska talde garrantzitsu bat zegoen. Gizonek ez zituzten onartzen beraien erakundeetan, eta, ondorioz, emakumeek beren klubak sortu zituzten. Pixkanaka, jokalari batzuek lagundu egin zieten, ahizpa batek edo neska-lagun batek bultzatuta.
Lehen bultzada neska britainiarrek eman bazuten ere, iparramerikarrak izan ziren bizkorren hazi zirenak. 80ko hamarkadan 300 klub inguru zeuden Ipar Amerikan, batez ere AEBetan, gutxi baitziren Kanadakoak. Garapen horren ondorioz, hasiera horietan, AEBak emakumezkoen errugbi indartsuena garatu zuen.
Grina eta pasioa kutsatu egin zen eta, handik laster, Holandako eta Frantziako neskek ere interesa agertu zuten meleak osatzeko zein entsegu-marrara iristeko. Hazkunde horrekin, bi kontinenteetako protagonistek aurrerapauso handia eman zuten 1983an: «Women 's Rugby Football Union» sortu zuten. Hamarkada horretan bertan, Italiako, Zeelanda Berriko eta Sobietar Batasuneko errugbiak gehitu ziren.
Nazioarteko lehen partida 1982an jokatu zen, Frantziak Holanda 4-0 garaitu zuenean (garai horretan 4 puntu balio zuen entsegu bat sartu zuten), Hilversumen. Lau urte geroago, 1986ko apirilean, Richmond hirian, «Great Britain» izeneko talde batek 14-8 galdu zuen Frantziaren aurka.Baina, urtebete geroago, ingelesek garaipena ezagutu zuten: Gales 22-4 garaitu zuten Pontypoolen, zelta herrixka bitxi batean.
Partida horietan ikusitako mailak behatzaile askoren arreta deitu zuen. Eredu izan zen neska gazteek errugbia ezagutzeko; klubetara hurbildu eta oinarriak ikasi zituzten. Asmo horrekin, Britainia Handiko, Frantziako, Italiako, Holandako, Espainiako eta Belgikako ordezkariak 1988an bildu ziren eta, Parisen, erabaki esanguratsua hartu zuten: «International Federation of Women Rugby» sortu zuten. Urrats garrantzitsua izan zen, berehala sartu baitziren beste nazioetako klubak.
Hastapenetara bueltatuz, historialariek gogoratzen dute emakume batzuek partidak antolatu zituztela XIX. mendean. Erregistroen arabera, Irlandan egin zen emakumezkoen errugbia lehen aldiz. Irlandako Enniskillen hiriko Portora Royal School ikastetxean izan zen. 1884an gertatu zen, Emily Valentine izeneko neska baten bultzadagatik. Bere anaia-arrebekin nahastu zen eta talde bat sortu zuen bere hezkuntza-institutuan. Emily izan zen, kronika baten arabera, kirol honetan trya edo entsegua markatu zuen lehen neska. 1887an ordezkatu zuen bere eskola eta mutilen taldea osatzen zuen.
Benetako lehen dokumentua, emakumezkoen errugbi talde baten eraketa zehazten duena, 1891koa da. Zeelanda Berriko jokalari talde bat Ingalaterrara eramateko asmoa zegoen, baina proiektua zapuztu egin zen. Zergatik? Gizonezkoen protesta eta oposizioagatik.
XIX. mendean ere bitxikeria bat aurkitu zen: kirol-irudiak zituzten karta-sortak, errugbiko pilota primitibo bat zeraman neska baten marrazkia barne. Hori 1895ean gertatu zen. Handik gutxira, Frantzian (1903) eta Ingalaterran (1913) errugbian aritu ziren emakumeen ziurtasuna izan nuen.Salbuespen batekin: ateak barrurantz begira egin zuten, gizonek kritika ez zitzaten.
Lehen Mundu Gerran, emakumeen errugbi partida batzuk egin ziren, ongintza helburuekin. Ezagunena Cardiff Arms Park estadio mitikoan egin zena izan zen, 1917ko abenduaren 16an, Cardiff Ladiesek Newport Ladiesi 6-0 irabazi zionean.
Denbora igaro ondoren, emakumezkoen errugbia hazi egin zen, oztopo guztien gainetik. Neskak gustura aritzen ziren kontaktu fisikoko kirol honekin eta, kontinente ezberdinetan, klubak eta lehiaketak sortu ziren. Gizonezkoekin gertatu zen bezala, Munduko Txapelketa bat behar izan zuten, benetako gorakada eta hazkundea lortzeko. Hori 1991n gertatu zen, Galesek hainbat hizkuntza, ohitura eta ezaugarritako neskak hartu zituenean. Azkenik, lehen «Women ´s Rugby World Cup» egin zen.
Espainiari dagokionez 70eko hamarkadan Unibertsitateko ikasleen arteko lagunarteko partidak jokatzen zirela frogatzen duten erreferentziak ditugu; adibidez, Madrilgo Goi Mailako Arkitektura Eskolako ikasle-talde batek jokatutakoa. Hala ere, hamarkada horren amaiera arte, Gorputz Hezkuntzako neska ikasle talde batek, José Antonio Sancha Bartzelonako INEFeko errugbi irakaslearen eskutik, gizonezkoen taldearekin entrenatzea erabaki zuen. Horrela, emakumeak tradizioz mutiltzat jotzen den kirol horretan "serio" jolasteko prestatzen hasten dira. Aipatzekoa da, gainera, Kataluniako Federazioak ez zituela aintzat hartu 1983ra arte obalarekin ausartzen ziren emakume ekintzaileak.
Hamarkada horren bukaeran Unibertsitatean hainbat talde sortu ziren. Gaur egungo Iberdrola Ligak (emakumezkoen Ohorezko Maila) 1989an du jatorria, eta INEF Bartzelona -Espainiako emakumezkoen errugbiaren bultzatzailea- izan zen lehen irabazlea, finalean CEU Madrili 10-6 estuan irabazita. Emakumezkoen errugbiak Espainian izan duen bilakaeraren eta irekitasunaren erakusgarri, lehen partidak sortu ziren, 1989an Frantziako selekzioaren aurka debutatu zutenak. Espainiak seigarren postua lortu zuen Galesen, 1991n, egin zen emakumezkoen errugbiko lehen Munduko Kopan, eta orain arteko posturik onena izan da (beste bost Munduko Txapelketa jokatu ditu).
Hego Euskal Herrian ere hainbat klubetan emakumezkoen taldeak sortu ziren: besteak beste Gernikan (1987) Getxon (1989), Durangon (1989), Elorrion eta Gasteizen. 1989-1990. denboraldian hasiera eman zioten emakumezkoen lehen euskal ligari Durango, Elorrio, Gaztedi, Getxo, eta Gernika taldeek. Geroztik gauzak asko aldatu dira eta emakumezkoen errugbiak sekulako hazkundea izan du.
Errugbi eskolen sorrerak txiki txikitatik talde mistoak osatzea ekarri zuen, eta horrekin batera neskek ere gazte gaztetatik errugbian aritzeko aukera izan zuten. Gaur egun Euskal Ligan 13 talde aritzen dira, hauetatik 12 euskal talde dira (Uni Bilbao Rugby, Durango RT, Gaztedi RT, Bera Bera Ordizia, La Unica RT, Biok Txingudi RC, Elorrio/Urgozo RT, Sarako Izarra RT, Arrasate-Eibar RT, Getxo, Gaztedi 12 eta Iruña Rugby Club) eta Rioja RC. Fitxa ugari eta nahiz eta talde batzuk elkartu behar izan diren ekipo atera ahal izateko, atzetik harrobia bere fruituak ematen ari da, beraz etorkizunak zer ekarriko duen batek daki!